اﻗﺎﻣﺘﯽ
ﺳﻌﯿﺪ ﺳﺎﻻري، ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺪﯾﺮي ﻋﺒﺎﺳﯽ
ﻫﺴﺘﻪ وﺗﻔﮑﺮ اوﻟﯿﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮرﯾﺴﻢ و ﮔﺮدﺷﮕﺮي در دﻧﯿﺎ و ﺗﺒﺪﯾﻞ آن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻮﻓﻖ وﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز روزاﻓﺰون ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻮرﯾﺴﻢ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ. اﺑﺘﺪا ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﺳﯿﺮﺗﺤﻮل ﺻﻨﻌﺖ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻨﯿﺎدي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ﺷﺪ در اﯾـﻦ راﺳـﺘﺎ ﺗﻌـﺎرﯾﻒ و ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ ﺟﻬـﺎﻧﮕﺮدي، ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي، ﻋﺮﺿﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي، ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي و اﻗﺘﺼﺎد، ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، آﺛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ واﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي در اﯾﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻨﯿﺎدي و ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ وﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ زﯾﺮ ﺑﻨﺎي ﻃﺮح و ﺷﺎﻟﻮده آن ﺑﺎ ﻗﻮت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮد. در ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣﺎ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ در ﻋﯿﻦ ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﺑﻪ واﺳﻄﻪ وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ و ﮔﻔﺘﮕـﻮي ﺗﻤـﺪن ها و ﻓﺮهنگ های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد، دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺮز و ﺑﻮم ﻣﺤﺼﻮر ﺧﻮد ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺗﻨﮓ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﯽ دﻟﺨﻮش ﺑﻮد. ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺸﺎن داده ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺣﺘﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ و دوام و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮد و ﻓﺮاﺗﺮ از ﻣﺮزﻫﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﻧﻈـﺮ ﮐﻨـﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي اﺳﺖ. اﻧﮕﯿﺰه اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻨﺠﮑﺎوي، رﻫﺎﯾﯽ از ﺧﺴﺘﮕﯽ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه و ﮐﺴﺐ و داﻧﺶ و ﺗﻬﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت و اﺧﺒﺎر و ﮔﻔﺘﮕﻮ و رد و ﺑﺪل ﮐﺮدن ﻧﻈﺎرت، ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﮔﺬراﻧﺪن اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ و … ﺑﺎﺷﺪ. ﻻزﻣﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﺪازي و ذﻫﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎز و آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﺟﺬب ﻧﻤﻮدن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺎزه و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﭘـﯽ آن وﺳـﻌﺖ دﯾـﺪ، ﺗﺤـﻮل و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ –اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
اﺳﺘﺮاﺣﺘﮕﺎه، ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻗﺎﻣﺘﯽ، ﻣﺠﺘﻤﻊ رﻓﺎﻫﯽ- ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻋﻨﺎوﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻗﺎﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. بیشترﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻻزم را ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮان در ﻃﻮل اﻗﺎﻣﺘﺸﺎن اراﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪ، اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد. ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺷﺎﻣﻞ اﻣﮑﺎﻧﺎت ورزﺷﯽ، ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ، ﺧﻮراك، ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ(ﻫﺘﻞ ﯾﺎ ﻣﻬﻤﺎنﺳﺮا) و ﺧﺮﯾﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﯽ از ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ. ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻃﺮح ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.از ﻓﻀﺎﻫﺎي در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻓﻀﺎﻫﺎي دور از دﯾﺪ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ آن ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﺗﺄﻣﯿﻦ آﺳﺎﯾﺶ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن و ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ آﻧﺎن نقش زﯾﺎدي دارد. ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي اﻗﺎﻣﺘﯽ، ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي اﺳﮑﺎن و اﻗﺎﻣﺖ در ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺎزار، ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد(ﺣﺪاد،1397).
ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ درك ﺻﺤﯿﺢ، ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎي اﺻﻠﯽ آن ﺑﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي اﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ در آن واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ از آن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود، ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﮔﺮدد(ﺣﺪاد،1397).
اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺧﻮد آن ﻣﮑﺎن ﻫﺪف و ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ، اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه در ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﻪ دور از ﻫﯿﺎﻫﻮي ﺷﻬﺮﻫﺎ دارﻧﺪ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﭼﻪﺑﺴﺎ ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﻣﺮ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ و ﺗﻔﺮﯾﺢ در دراز ﻣﺪت آﺛﺎر ﺳﻮء اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در اﺑﻌﺎد ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻓﻀﺎ ﻫﺎي ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺒﺐ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻗﻮي ﺗﺮ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزده اﻓﺮاد در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻟﺬا ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی براي ﭘﺮ ﮐﺮدن اوﻗﺎت اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺿﺮوري اﺳﺖ.
ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﯽ از ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ. ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻃﺮح ﻤﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. از ﻓﻀﺎﻫﺎی در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻓﻀﺎﻫﺎي دور از دﯾﺪ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ آن ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﺗﺄﻣﯿﻦ آﺳﺎﯾﺶ ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﺎن و ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ آﻧﺎن نقش زﯾﺎدي دارد. ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي اﻗﺎﻣﺘﯽ، ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي اﺳﮑﺎن و اﻗﺎﻣﺖ در ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺎزار، ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد(ﺣﺪاد،1397).
ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ درك ﺻﺤﯿﺢ، ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎي اﺻﻠﯽ آن ﺑﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي اﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ در آن واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ از آن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود، ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﮔﺮدد(ﺣﺪاد،1397).
اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺧﻮد آن ﻣﮑﺎن ﻫﺪف و ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ، اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه در ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﻪ دور از ﻫﯿﺎﻫﻮي ﺷﻬﺮﻫﺎ دارﻧﺪ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.
ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﻣﺮ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ و ﺗﻔﺮﯾﺢ در دراز ﻣﺪت آﺛﺎر ﺳﻮء اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در اﺑﻌﺎد ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻓﻀﺎ ﻫﺎي ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺒﺐ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻗﻮي ﺗﺮ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزده اﻓﺮاد در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻟﺬا ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺑﺮاي ﭘﺮ ﮐﺮدن اوﻗﺎت اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺿﺮوري اﺳﺖ.
برﺳﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮي واﻧﻮاع آن
در دﻧﯿﺎي اﻣﺮوز ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺪون دود ﻫﻢ ﻋﻠﺖ و ﻫﻢ ﭘﯿﺎﻣﺪي در روﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن و ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮﮐﻪاي در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ. ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﻣﺮوزه ﺑﻪ رﮐﻦ ﺗﺠﺎرت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و درآﻣﺪ ﺳﺮﺷﺎري ﺑﺮاي ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎذﺑﻪ ﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد. اﻣﺮوزه ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﻣﻮاﻫﺐ ﻃﺒﯿﻌﯽ، آﺛﺎر ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ، ﺗﻤﺪن ﮐﻬﻦ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﺟﺪﯾﺪ، ﺷﻬﺮكﻫﺎي ﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ، ﻗﻄﺐ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺷﺪه و ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن اﻓﺮادي را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت، ﺳﯿﻞ درآﻣﺪ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺟﺎري ﮐﻨﻨﺪ.
ﮔﺮدﺷﮕﺮي را ﻣﯽﺗﻮان ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻔﯿﺪ، ﻧﺎم ﻧﻬﺎد زﯾﺮا ﺑﺮﺧﻼف اﻏﻠﺐ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪي، ﺑﺪون آﻟﻮدهﺳﺎزي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ، زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز دوﺳﺘﯽ و ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﯿﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎﺳﺖ و ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﯽآورد. ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ از ﺟﻨﺒﻪ ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎي ﮔﺮدﺷﮕﺮي، داراي اﻧﻮاع اﻗﻠﯿﻢﻫﺎ، ﻓﻀﺎﻫﺎ و ﻓﺼﻞﻫﺎﺳﺖ و از ﺟﻨﺒﻪ آﺛﺎر ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ، ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ در ﺻﻨﻌﺖ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ (اﻟﻮاﻧﯽ، 1385 ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻟﻄﻔﯽ ﺧﺎﭼﮑﯽ، 1387).
ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﻮاع ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ اهمیت به ﺳﺰاﯾﯽ دارد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮔﺮدﺷﮕﺮان ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﮔﺮدﺷﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﯾﺪار اﻗﻮام و دوﺳﺘﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻫﺘﻞ و ﺣﺘﯽ رﺳﺘﻮران ﺑﯿﺮون از ﻣﻨﺰل ﻧﯿﺎز ﻧﺪارﻧﺪ اﻣﺎ از ﺳﺎﯾﺮ اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺗﺴﻬﯿﻼت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺣﺘﻤﺎل دارد ﮔﺮدﺷﮕﺮروﺳﺘﺎﯾﯽ ﻫﯿﭻ ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺳﻔﺮ ﺧﻮد را در روﺳﺘﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از ﮔﺮدﺷﮕﺮي اراﺋﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ(ﺑﯽﻧﺎم، 1397).
اکوﺗﻮرﯾﺴﻢ (ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮔﺮدي)
ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻮرﯾﺴﻢ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮﻣﯽ و ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ و ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﺷﻮد.
ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮي؛ اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﻢ را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ:
«ﻧﻮﻋﯽ از ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﮐﻪ در آن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻃﺒﯿﻌﯽ (ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪون آﺳﯿﺐ ﻣﺎﻧﺪه) ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ و ﺑﻬﺮه ﺑﺼﺮي از ﻣﻨﺎﻇﺮ و رﺳﺘﻨﯽﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺣﯿﺎت وﺣﺶ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻢ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻫﻢ در ﺣﺎل ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد».
ﮔﺴﺘﺮه ﻓﻀﺎﯾﯽ اﯾﻦ اﻟﮕﻮ، ﻣﺤﯿﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺣﻞ، ﺟﻨﮕﻞ، ﮐﻮه، ﮐﻮﯾﺮ، ﻏﺎر و ﻧﻈﯿﺮ این ها اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻟﮕﻮي ﻓﻀﺎﯾﯽ از ﮔﺮدﺷﮕﺮي در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدﺷﮕﺮي زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ، ﮔﺮدﺷﮕﺮي درﯾﺎﯾﯽ، ﮔﺮدﺷﮕﺮي ورزﺷﯽ، ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺻﯿﺪ و ﺷﮑﺎر، ﺟﻤﻊآوري ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﻧﻈﯿﺮ این ها اﺳﺖ. ﻃﺒﻖ ﺑﺮآورد اﻧﺠﻤﻦ ﮔﺮدﺷﮕﺮي زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ، ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻃﺒﯿﻌﺖ ﯾﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖﮔﺮدي20% و ﮔﺮدﺷﮕﺮي زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ7% ﺑﺎزار ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺟﻬﺎﻧﯽ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. درآﻣﺪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﻏﻠﺐ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ و ﯾﺎ اﻣﻮر ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﻨﯿﺎ ﺑﺨﺸﯽ از درآﻣﺪﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را ﺻﺮف اﻣﻮر دﯾﮕﺮي ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
«ﮔﺮدﺷﮕﺮي زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ، ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و ﭘﻮل ﻓﺮاواﻧﯽ را از ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺪاﻟﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد.»
ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺰاري در ﺣﻮزه اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﻢ ﺑﺎﯾﺪ واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در وﻫﻠﮥ اول ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮ ﺗﻀﺎد ﻣﯿﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﺷﮕﺮان و زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺑﻮﻣﯽ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮي در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻌﺎرﺿﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(ﺑﯽﻧﺎم، 1397).
گردﺷﮕﺮي روﺳﺘﺎﯾﯽ
در ﮔﺮدﺷﮕﺮي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﻮاﺣﯽ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺮﺿﻪاﻧﺪ. ﮔﺮدﺷﮕﺮي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟﺐ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي، اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع و ﺛﺒﺎت در اﺷﺘﻐﺎل، ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﺗﺠﺎرت و ﺻﻨﺎﯾﻊ، ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﺻﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي رﺷﺪ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ، اﯾﺠﺎد ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺒﻨﺎي ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﯽﺷﻮد. در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ، ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎي آرام ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻨﺪ، در واﻗﻊ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی بوﻣﯽ دارد ﻋﻠﯽاﻟﺨﺼﻮص در اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ. ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﺸﺎورزي، داﻣﺪاري ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﺪﺗﯽ را در آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺤﻮة زﻧﺪﮔﯽ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
در اﯾﺮان اﮔﺮ ﺷﺮاﯾﻂ و اﻣﮑﺎﻧﺎت آن ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد ﮔﺮدﺷﮕﺮي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد ﻣﻬﻢ درآﻣﺪزاي ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﯾﺪ. اﯾﺮان داراي روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﮑﺮ و ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎري ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ در ﮔﯿﻼن، اﺑﯿﺎﻧﻪ در ﮐﺎﺷﺎن، زﯾﺎرت در ﮔﺮﮔﺎن و… (ﺑﯽﻧﺎم، 1397).
تورﯾﺴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار
ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ درﺑﺎره ﻣﻌﻨﯽ آن وﺟﻮد دارد و از زواﯾﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻈﺮات ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه، اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ: «اﺳﺘﻤﺮار در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﺳﺘﻔﺎده از آن ها ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺴﻞ ﻓﻌﻠﯽ، ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺴﻞ ﻫﺎي آﺗﯽ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد و ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺧﺴﺎرﺗﯽ وارد ﻧﮑﻨﺪ».
در ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﮐﺎرﺑﺮي زﻣﯿﻦ در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎ در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ، ﻣﺴﮑﻦ، ﺧﻮراك و… اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ دﭼﺎر آﺳﯿﺐ ﻧﺸﻮد و آﯾﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از آن ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و… ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﮐﺮدن اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺿﺎﯾﻌﺎت اﺳﺖ(ﻓﺎﺿﻠﯽ، 1396).
از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﺒﺤﺚ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ، ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﮐﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﯽ های زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ، ﮐﺎﻫﺶ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺎي زﯾﺎن آوري ﮐﻪ ﺑﻪ رﻏﻢ رﻓﻊ ﻧﯿﺎز ﻓﻌﻠﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان، آﯾﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺷﮑﺎف ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯿﺎن ﻓﻘﯿﺮ و ﻏﻨﯽ، ﺑﻬﺒﻮد اﻗﺘﺼﺎدي، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و… ﺷﻬﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻗﺎدر ﺑﻪ اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ، «ﺷﻬﺮ ﭘﺎﯾﺪار» ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ درﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺎﯾﺪار ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺗﻤﯿﺰ ﺑﻮدن و ﺑﻘﺎي ﺷﻬﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در آن زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﮐﻨﺪ، اﻣﻨﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، از زﻧﺪﮔﯽ در آن ﺷﻬﺮ اﺣﺴﺎس راﺣﺘﯽ و رﺿﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و در ﯾﮏ ﮐﻼم ﺷﻬﺮ اﯾﺪه آﻟﯽ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و داراي اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، زﯾﺎرﺗﯽ، ﺳﯿﺎﺣﺘﯽ، ﺳﻼﻣﺖ، ﺷﻬﺮي و روﺳﺘﺎﯾﯽ و… اﺳﺖ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺎ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻫﺎي ﺻﻨﻌﺖ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﯾﮏ راﻫﮑﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﮐﺸﻮرﻫﺎ را در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ. ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ، ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺧﻮد، ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ و وﺿﻌﯿﺖ رو ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدي را ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﺧﻮد رﻗﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ. ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل دوﻟﺖ ﻣﺎﻟﺰي ﺑﺎ ﺟﺬب 19 ﻣﯿﻠﯿﻮن و900 ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﮔﺮدﺷﮕﺮ در ﺳﺎل 2008 ﻣﯿﻼدي، ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺛﺮﭘﺬﯾﺮي اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮد از ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ ﺟﻬﺎن، ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد و ﺑﻪ ﺑﻘﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ. اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮرﯾﺴﻢ و ﺟﺬب داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن از ﻧﻘﺎط دور و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ، درآﻣﺪﻫﺎي زﯾﺎدي ﮐﺴﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
اﺑﻌﺎد ﭘﺎﯾﺪاري
ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﻣﯿﺎن ﺗﻮﺳﻌه و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ. ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺗﻌﺎرﯾﻒ ذﮐﺮﺷﺪه، ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ رادر ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻃﺮﯾﻖ وﺿﻊ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ، اﻧﺠﺎم اﻗﺪامﻫﺎي ﻻزم و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻠﻔﯿﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ودر ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻠﻔﯿﻖ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﺑﻪ اﯾﺠﺎد راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﯿﻦ آن ها، ﺑﺮرﺳﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ اﯾﻦ ﻣﺒﺎدﻟﻪﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد(ﻣﺎﻓﯽ و داوري ﻧﮋاد ﻣﻘﺪم، 1391).
ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺪف، اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي آن ها ﺳﻪ ﻣﺤﯿﻂ و ﺳﻪ ﺑﻌﺪ اﺻﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
1-اﻗﺘﺼﺎدي
2-اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ
3-ﻣﺤﯿﻄﯽ (ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ )
در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﺪارد، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي آن ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ، اﻗﺘﺼﺎد وﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ. اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل و اﻧﺠﺎم ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﯿﻦ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم داﺷﺘﻦ ﭼﺸﻢاﻧﺪازﺑﻠﻨﺪﻣﺪتﺗﺮ، ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎي ﻓﻌﻠﯽ روي ﻧﺴﻞﻫﺎي آﺗﯽ، وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ، ﻣﻘﺮرات، ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎی ضروري ﻣﺤﻠﯽ، ﻣﻠﯽ، ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﻋﻘﺪ ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎنﻫﺎ، ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮنﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت ﻧﻬﺎدي وﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و… ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﺤﯿﻂ و ﺑﻌﺪ اصلی دﯾﮕﺮي را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﯿﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و بعد سیاسی اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت، اﯾﺠﺎد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺘﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ و ﺗﺜﺒﯿﺖ آن ها ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺿﻊ اﻫﺪاف ﺧﺎص ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺴﯿﺎري ازﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ، ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪاربعد چهارمی ﺑﻪ ﻧﺎم «ﺑﻌﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ» را ﺑﻪ اﯾﻦ اﺑﻌﺎد اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
معماری ﺑﻮﻣﯽ
ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﯾﮏ ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ. ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎري آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻠﻠﯽ در آن اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ(ﻓﻼﻣﮑﯽ، 1388ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﮐﺮﻣﯽ، و داﻣﯿﺎر، 1396). ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ ﯾﺎ ﺑﺪﯾﻬﻪ ﺳﺎز، در ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﺐ و روشﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﻓﻨﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﻠﯽاﻧﺪ، ﻧﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﮐﺎﻟﺒﺪي ﻣﮑﺎﻧﯽ روزﻣﺮه ﻣﯽآﯾﺪ و در ﺟﺰء و ﮐﻞ، ﭘﯿﺶ از ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن و ﭘﺲ از آن، از ﻃﺮف ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﺎزﻧﺪه اش «زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﻮد». اﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎري، ﻧﻄﻔﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺼﻮر، ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس اﻧﺴﺎن؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻌﻤﺎران ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ رﺟﻮع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ(اﮐﺮﻣﯽ، و داﻣﯿﺎر، 1396).
طراﺣﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻨﻈﺮ
ﻣﻨﻈﺮ ﭘﺎﯾﺪار یک ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع روش ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ. اﯾﻦ روش ﻫﺎ در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺳﺎزي، ﻃﺮاﺣﯽ، ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز، ﭘﯿﺎده ﺳﺎزي و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ و ﺗﺠﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع روش ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ. اﯾﻦ روش ﻫﺎ در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺳﺎزي، ﻃﺮاﺣﯽ، ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز، ﭘﯿﺎده ﺳﺎزي و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ و ﺗﺠﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ(ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ، 1397).
تعریف منظر: منظر در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭼﻬﺮه، ﺳﯿﻤﺎ، ﺟﺎي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ اﺳﺖ. مفهوم ﻣﻨﻈﺮ در ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻓﻀﺎي ﻣﻠﻤﻮس و روﯾﺖ ﭘﺬﯾﺮ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ در ﻣﻌﻨﺎي دﯾﮕﺮ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ذﻫﻨﯿﺘﯽ دارد ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﻀﺎي ﮐﺎﻟﺒﺪي، ﻧﻘﺶ ﻣﯽ ﺑﻨﺪد. در ﺣﺎﻟﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﻈﺮ را ﺗﺮﮐﯿﺐ اﯾﻦ دو ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺪﯾﺪه اي ﻣﺮﮐﺐ از ذﻫﻨﯿﺖ و ﻋﯿﻨﯿﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد(ﺑﯽﻧﺎم، 1396).
چارﭼﻮب ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار و ﻣﻨﻈﺮ
توسعه پایدار ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺗﻌﺎرﯾﻒ ذﮐﺮﺷﺪه ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ممکن اﺳﺖ از ﻃﺮﯾﻖ وﺿﻊ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ، اﻧﺠﺎم اﻗﺪامﻫﺎي ﻻزم و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻠﻔﯿﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻠﻔﯿﻖ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﺑﻪ اﯾﺠﺎد راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﯿﻦ آن ها، ﺑﺮرﺳﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ اﯾﻦ ﻣﺒﺎدﻟﻪﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد. ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺪف (اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ) و ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي آن ها ﺳﻪ ﻣﺤﯿﻂ و ﺳﻪ ﺑﻌﺪ اﺻﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
1- ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ؛ 2- ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدي؛ 3- ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ به همین دﻟﯿﻞ در ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺴﺘﻨﺪات، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺪف ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل سازمان ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺪف، ﺷﻤﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪاربه صورت ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد:
توسعه پایدار از دید (OECD): شکل 1 –Error! No text of specified style in document
اﻣﺎ اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل و اﻧﺠﺎم ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﯿﻦ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم داﺷﺘﻦ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪتﺗﺮ، ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎي ﻓﻌﻠﯽ روي ﻧﺴﻞﻫﺎي آﺗﯽ، وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ، ﻣﻘﺮرات، ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي ﺿﺮوري ﻣﺤﻠﯽ، ﻣﻠﯽ، ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﻋﻘﺪ ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎنﻫﺎ، ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮنﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت ﻧﻬﺎدي و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و… ﻣﯽﺑﺎﺷﺪو اﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﺤﯿﻂ و بعد اﺻﻠﯽ ﺑﻌﺪي راﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﯿﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و بعد سیاسی اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ دراﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﭼﻬﺎر ﻣﺤﯿﻂ و ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ(ﺣﻘﯿﻘﯽ، ﺑﺪون ﺗﺎرﯾﺦ).
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت،اﯾﺠﺎدﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺘﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ و ﺗﺜﺒﯿﺖ آن ها ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺿﻊ اﻫﺪاف ﺧﺎص ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ. ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه زﻣﺎﻣﺪاري ﺧﻮب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺤﺚ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻫﻤﮑﺎري دوﻟﺖ (و واﺣﺪﻫﺎي دوﻟﺘﯽ)، ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ و ﻣﺮدم در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. ﺑﻌﻼوه ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ وﻓﺎق در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه رﻓﻊ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺜﻞ اﻣﻨﯿﺖ، ﺗﻮاﻓﻖ ﻫﺎي ﻧﻬﺎدي، ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ، ﺗﻮزﯾﻊ ﻗﺪرت و اﺧﺘﯿﺎرات و ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖﻫﺎ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺣﺎﻟﻪ اﺧﺘﯿﺎرﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎ ﻧﯿﺎز دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﯾﮏ وﻇﯿﻔﻪ ﺿﻤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺷﯿﻮه اداره ﮐﺸﻮر، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و اﺟﺮاي آن و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ زﻣﺎﻣﺪاري ﺧﻮب را ﺑﺎ ﺧﻮد دارد( به نقل از OECD, 2001: 22 از ﺣﻘﯿﻘﯽ، ﺑﺪون ﺗﺎرﯾﺦ).
ﻣﺤﯿﻂﻫﺎ و اﺑﻌﺎد ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار : Error! No text of specified style in documentشکل 2
اوﻟﻮﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار داده ﻣﯽﺷﻮد، در ﻫﺮ ﮐﺸﻮر، ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺣﺘﯽ در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و در ﻃﻮل زﻣﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﯾﮏ ﭼﺎﻟﺶ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ، ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻋﻤﻠﯽ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﯽ و ﻣﺤﻠﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد. روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺗﻨﻮع ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ارزشﻫﺎ و ﻋﻼﯾﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺗﺎﯾﻠﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﻞﮔﺮاﯾﺎﻧﻪاي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺶ ﺑﻌﺪ دارد: اﻗﺘﺼﺎدي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ، داﻧﺸﯽ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و ﺗﻌﺎدل ﻓﮑﺮي و رواﻧﯽ. در ﺑﻮﻟﯿﻮي، ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺧﺎﺻﯽ روي ﺑﻌﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ (ﻣﺜﻞ زﻣﺎﻣﺪاري ﺧﻮب و ﻣﺸﺎرﮐﺖ) و روي ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﺮدم ﺑﻮﻣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ (OECD, 2001: 22 به نقل از ﺣﻘﯿﻘﯽ، ﺑﺪون ﺗﺎرﯾﺦ).
مفهوم ﭘﺎﯾﺪاري در ﻣﻨﻈﺮ
ﻣﻨﻈﺮﺳﺎزي ﭘﺎﯾﺪار ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻨﻈﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﻧﺪارد. ﺑﺎغﻫﺎي ژاﭘﻨﯽ، اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ، و ﺣﺘﯽ ﺑﺎغﻫﺎ و ﺑﺎﻏﭽﻪﻫﺎي ﺑﯿﺎﯾﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﯾﮏ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رﺳﻤﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ، داراي ﻧﻈﻢ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﯾﺎ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺳﺎده ﯾﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد در آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﺸﮏ، یک محوﻃﻪ ﭼﻤﻦ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد، ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻨﻈﺮ دﻟﺨﻮاه را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد. ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﻃﺮاﺣﯽ آن اﺻﻮل ﭘﺎﯾﺪاري را رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد و اﮐﻮﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻤﯽ ﻧﯿﺎز دارد و ﮐﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻤﮑﻦ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ (ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ، 1397).
ﻣﺒﺎﻧﯽ اﻗﻠﯿﻢ ﮐﻮﯾﺮي
ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع ﻓﺮاوان آب و ﻫﻮاﯾﯽ و اﻗﻠﯿﻢﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن، ﻫﻤﻮاره در ﻃﻮل ﺣﯿﺎت ﺧﻮد اراﺋﻪ دﻫﻨﺪه ي ﻣﻌﻤﺎري ﺧﺎص و ﻣﻤﺘﺎزي ﺑﻮده اﺳﺖ. وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ، ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز و روشﻫﺎي اﺟﺮاﯾﯽ، ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ و ﺣﺘﯽ ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت و آراﯾﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ، ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ در اﯾﺮان، ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﻼت ﻣﺮﮐﺰي اﯾﺮان را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﻫﻮا ﺧﺸﮏ ﺑﻮده و آب و ﻫﻮاي اﺳﺘﻮاﯾﯽ ﺑﺮ آن ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ. ﺟﺮﯾﺎن وزش ﺑﺎدﻫﺎ از ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ، ﻣﻮﺟﺐ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻦ رﻃﻮﺑﺖ ﻫﻮا و ﺑﺮوز ﺧﺸﮑﯽ آن ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻓﺘﺎب در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ، ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮده و در ﺳﻄﻮح اﻓﻘﯽ700 ﺗﺎ 800 ﮐﯿﻠﻮﮐﺎﻟﺮي در ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺑﺎ اﻓﺰوده ﺷﺪن اﺷﻌﻪ ي آﻓﺘﺎب ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه از ﺳﻄﻮح ﻟﻢﯾﺰرع زﻣﯿﻦ، ﺑﺎز ﻫﻢ اﻓﺰایش می ﯾﺎﺑﺪ. (ﮐﺴﻤﺎﺋﯽ،1372).
ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل، ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﻬﺮان، ﻣﺸﻬﺪ، اﺻﻔﻬﺎن، ﺷﯿﺮاز، ﮐﺎﺷﺎن، ﯾﺰد و زاﻫﺪان، از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻧﯿﻤﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺮه ي آب وﻫﻮاﯾﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﺗﻤﻬﯿﺪات ﺧﺎﺻﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﺘﯽ آن ها ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه اﺳﺖ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
به طور ﮐﻠﯽ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺤﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم و گل که ظرفیت حرارﺗﯽ ﺑﺎﻻﯾﯽ دارﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﻧﺪ. در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎد اﺳﺖ، ﮐﻮﺷﺶ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ در دل ﺗﭙﻪ ﻫﺎ ﯾﺎ زﯾﺮ زﻣﯿﻦ، زﻣﺎن ﺗﺒﺨﯿﺮ را ﺑﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ رﺳﺎﻧﺪه و ﺑﺪﯾﻦ ﺷﮑﻞ از ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣﺘﻌﺎدل ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﻼن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ، ﻣﺘﺮاﮐﻢ و ﻓﺸﺮده اﺳﺖ و ﮐﻮﺷﺶ ﺷﺪه ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ آن ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﺗﺮاﮐﻢ و ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﯿﺰان ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺪاره ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﭼﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭼﻪ در زﻣﺴﺘﺎن، ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﻧﻔﻮذ ﺣﺮارت ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و اﺗﻼف ﺣﺮارﺗﯽ در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ)ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ(.
معمولاً ساختمان ﻫﺎ در ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﺑﻪ ﻫﻢ ﻓﺸﺮده، و ﻣﺤﻼت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﺎﯾﻪ ي ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ و رﻫﮕﺬران در ﮔﺬرﻫﺎ و ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎ از ﺳﺎﯾﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮﻧﺪ. به لحاظ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻘﻒ ﻫﺎ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ، ﺳﻘﻒ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ، ﻃﺎق ﯾﺎ ﮔﻨﺒﺪ و ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺳﮑﻠﺖ ﻓﻠﺰي و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ. از ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﺳﺎزي، ﻋﻤﻮﻣﺎً ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻤﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ را ﺳﻔﯿﺪﮐﺎري ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺮارت اﯾﺠﺎدﺷﺪه در اﺛﺮ ﺗﺎﺑﺶ آﻓﺘﺎب ﺑﺮ ﺳﻄﻮح دﯾﻮارﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ. ﺗﻌﺪاد و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎﻫﺶ داده ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﻔﻮذ اﺷﻌﻪ ي ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ اﻃﺮاف، ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ دﯾﻮارﻫﺎ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ. اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﯿﺎطﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي و داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺸﺠﺮﻧﺪ، و ﻣﻌﻄﻮف ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻀﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰي، از ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺖ. ﺣﯿﺎط ﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺷﺎﻣﻞ درﺧﺖ، ﺣﻮض و ﺳﻄﻮح ﮔﯿﺎه ﮐﺎري ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎد رﻃﻮﺑﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮏ داراي اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﻤﺎري، اﺗﺎقﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﯿﺎط ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎد، ﻃﻮﻓﺎن ﺷﻦ، ﮔﺮﻣﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﯿﺮون و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎدﻫﺎي ﺳﺮد زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ در اﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺴﺎﮐﻦ اﯾﺮاﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺟﻬﺖ ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻣﺴﺎﮐﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﻮده ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﺟﻬﺖ وزش ﺑﺎدﻫﺎ (ﭼﻪ ﻣﻄﻠﻮب و ﭼﻪ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب) و ﺟﻨﺲ زﻣﯿﻦ، ﻣﮑﺎن ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ(ﺷﺎﻃﺮﯾﺎن، 1394).
ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﺮارﮔﯿﺮي، ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ، ﺟﻨﻮﺑﯽ ﯾﺎ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺟﻬﺖ از ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻧﻔﻮذ ﮔﺮﻣﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺎﺑﺶ آﻓﺘﺎب در ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻪ درون ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ(ﮐﺴﻤﺎﺋﯽ،1372).
تعرﯾﻒ اﻗﻠﯿﻢ ﮐﻮﯾﺮي
اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﯾﺎ ﮐﻮﯾﺮي ﯾﮑﯽ از اﻗﻠﯿﻢﻫﺎي اﯾﺮان اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ وﺳﯿﻊﺗﺮﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ از ﻧﻈﺮ ﺳﻄﺢ اﺷﻐﺎل در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و داراي آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﻃﻮري ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ از ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻓﺘﺎب و ﮔﺮﻣﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد آب و ﻫﻮاي ﺧﺸﮏ و ﻧﺒﻮد رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ، ﺑﺎدﻫﺎي ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﻣﯽ وزد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪن ﮔﺮﻣﺎ و ﺧﺸﮑﯽ ﻫﻮا اﺳﺖ(ﮐﺴﻤﺎﺋﯽ،1372).
وﯾﮋگی ها و ﻣﺸﺨﺼﺎت
وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي اﻗﻠﯿﻤﯽ در اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ، ﺧﺸﮑﯽ، ﮐﻢ آﺑﯽ، ﮔﺮﻣﺎي ﺷﺪﯾﺪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎي ﺷﻨﯽ در ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮاﻗﻊ ﺳﺎل و وزش ﺑﺎد در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎي ﺷﺪﯾﺪ در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(ﺷﺎﻃﺮﯾﺎن،1394).
پتانسیل هاي اﻗﻠﯿﻢ ﮐﻮﯾﺮي
ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﮐﻮﯾﺮي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮔﺮدان اﺳﺖ و اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺧﻮد در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ داراي ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻫﺎي ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﯾﺮي ﮐﺸﻮر از ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻠﯿﻤﺎﺗﻮرﯾﺴﻢ (اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮدﺷﮕﺮي) از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎي ارزﺷﻤﻨﺪ ﮔﺮدﺷﮕﺮي و ﺟﺬب ﮔﺮدﺷﮕﺮ در ﻓﺼﻮل ﺳﺮد ﺳﺎل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻣﺎه ﻫﺎي ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ و اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﺸﻮر از وﺿﻌﯿﺖ اﯾﺪه آل اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ از ﮐﯿﻔﯿﺖ اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد، اﻣﺎ اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮐﻮﯾﺮي ﮐﻪ در ﻋﺮض ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ، وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮي دارﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر و ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺷﺎﺧﺺ اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه، وﺿﻌﯿﺖ اﯾﺪه آل و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را در ﺑﺨﺶ ﮔﺴﺘﺮده اي از ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ(ﺣﺴﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪزاده، 1396). اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﯿﺪي ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮ و ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي، اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺻﺪﻣﻪاي ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ وارد ﻧﻤﯽ ﺳﺎزد. ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً زﯾﺎدي از آن در ﻋﺮضﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﺸﮏ، از ﻟﺤﺎظ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ازاﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﯿﺪي از ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﺑﺮد(ﺣﺠﺎزيزاده، و ﻫﻤﮑﺎران، 1397).
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ در اﻗﻠﯿﻢ ﮐﻮﯾﺮي ﺑﺎدﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻣﯽوزد، ﻣﯽﺗﻮان از ﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد.
تاﺛﯿﺮات اﻗﻠﯿﻢ ﮐﻮﯾﺮي ﺑﺮﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار
در ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﻼن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮏ، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي روزاﻧﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻓﻀﺎﻫﺎي درون ﺧﺎﻧﻪ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ در ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ دو ﻓﻀﺎي ﮔﺮم و ﺳﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﻬﺖ و ﻣﺴﯿﺮ آﻓﺘﺎب و ﮐﺴﺐ ﺣﺮارت ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ در ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﻧﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎر ﺣﺮارﺗﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎنﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺑﺎم و دﯾﻮارﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮده (دﯾﻮارﻫﺎ ﻧﺼﻒ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺎم ﺣﺮارت درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ) و در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﻮارﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﯿﺰان ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻤﺘﺮي ﺣﺮارت را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در زﻣﺴﺘﺎنﻫﺎ ﮐﻪ زاوﯾﻪي ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮐﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺣﺮارت از دﯾﻮارﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد. اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﻮارﻫﺎي ﺿﺨﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﻨﮕﯿﻦ، اﯾﺠﺎد دﻫﻠﯿﺰﻫﺎي ﻣﺴﻘﻒ و ورودي درﺧﺘﮑﺎري ﺷﺪه ﺑﺴﯿﺎري ازﺳﮑﻮنت گاهﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮏ راﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻠﻌﻪاي درآورده اﺳﺖ(ﺷﺎﻃﺮﯾﺎن، 1394).
اﻫﺪاف ﻃﺮاﺣﯽ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﭘﺎﯾﺪار در اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ:
کاﻫﺶ ﮔﺮﻣﺎي داﺧﻠﯽ
ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺪازي
اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺮﯾﺎن ﻫﻮا ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺗﻬﻮﯾﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ.
وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار در اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ:
ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﯿﺎط ﻣﺮﮐﺰي و ﻧﯿﻤﻪ درون ﮔﺮا
اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻮان ﻫﺎي وﺳﯿﻊ و ﻣﺮﺗﻔﻊ
اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮓ روﺷﻦ
بافت متراکم
اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎدﮔﯿﺮ
مصاﻟﺢ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺣﺮارﺗﯽ زﯾﺎد
مرﺗﻔﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺗﺎق ﻫﺎ
ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﯿﺎط ﻣﺮﮐﺰي و ﻧﯿﻤﻪ درون ﮔﺮا
ﻣﺴﻄﺢ ﯾﺎ ﮔﻨﺒﺪي
اﺳﺘﻘﺮار روي زﻣﯿﻦ(وﯾﮑﯽﭘﺪﯾﺎ، 2019)
مشخصات ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻨﻄﻘﻪ
ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت ﮐﺸﻮري ﺑﻪ ﺳﺎل1316 در زﻣﺎن رﺿﺎ ﺷﺎه ﭘﻬﻠﻮي، ﺳﺒﺰوار ﭘﺲ از ﻣﺸﻬﺪ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ در اﺳﺘﺎن ﻧﻬﻢ ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺮﺷﻤﺎري رﺳﻤﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ در ﺳﺎل 1335اﻧﺠﺎم گرﻓﺖ و ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل 1345 و 1355 ﺳﺒﺰوار دوﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد. در ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻫﺎي ﺳﺎل ﻫﺎي 1375،1365 و 1385 ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻗﺮار داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل1390پس ازﻣﺸﻬﺪ و ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺑﻪ رﺗﺒﻪ ﺳﻮم اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي ﺗﻨﺰل ﮐﺮد. ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻔﻮس و ﻣﺴﮑﻦ در ﺳﺎل 1395 ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوار ﺑﺎ 243700ﻧﻔﺮﺟﻤﻌﯿﺖ، ﺳﯽ و ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﺮان اﺳﺖ. در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﮐﺘﺐ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ روﻧﻖ ﺗﺠﺎرت در ﺳﺒﺰوار اﺷﺎراﺗﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻧﺰﻫﮥاﻟﻘﻠﻮب آﻣﺪه: «ﺑﺎزارﻫﺎي ﻓﺮاخ و ﺧﻮب در ﺳﺒﺰوار اﺳﺖ و راه هاي اﯾﻦ ﺷﻬﺮ، ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺣﺮف ﮐﻮﭼﮏ، ﻫﻤﭽﻮن آﻫﻨﮕﺮان، ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻓﺎن و ﻣﻌﺎﻣﻼن ﺑﺰرگ اﺳﺖ(وﯾﮑﯽ ﭘﺪﯾﺎ، 2019).» ﯾﺎ ﻟﺮد ﮐﺮزن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ: «ﮐﺎر ﺗﺠﺎرت در ﺳﺒﺰوار روﻧﻖ ﻓﺮاوان ﯾﺎﻓﺘﻪ… ﯾﮏ ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ارﻣﻨﯽ در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﺮآﺑﺎد و ﺑﻨﺪرﮔﺰ، ﺑﺎ روﺳﯿﻪ ﺗﺠﺎرت دارد، ﭘﻨﺒﻪ و ﭘﺸﻢ ﺻﺎدر و ﻗﻨﺪ و ﭼﯿﺖ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ». در ﮔﺰارش ﻫﺎي ﺣﺴﯿﻨﻘﻠﯽ ﻣﻘﺼﻮدﻟﻮ در ﺳﺎل 1343 ه. ﻗﻤﺮي ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ: «ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ اﺳﺘﺘﺠﺎر ﺳﺒﺰوار از اﺳﺘﺮآﺑﺎد ﺧﺮﯾﺪﭘﻨﺒﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﺧﺮواري ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ و ﺣﻤﻞ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد». و در ﮔﺰارش دﯾﮕﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪ: «از ﺷﮑﺮ ﺳﻔﯿﺪ، ﻗﻨﺪ درﺳﺖ ﮐﺮده، ﺗﺮاﮐﻤﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﺮﯾﺪه ﺣﻤﻞ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ». از اﯾﻦ رو ﺗﺠﺎرت در ﺳﺒﺰوار اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان داﺷﺘﻪ و ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺟﺮان ﺑﺴﯿﺎري از داﻣﺎن ﺳﺒﺰوار ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎﺟﺮان ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺳﺒﺰوار، ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺮادران رﺿﺎﯾﯽ و ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق ﺳﺒﺰواري اﺷﺎره ﮐﺮد. ﺑﺮادران رﺿﺎﯾﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺳﻼﻃﯿﻦ ﮐﺮوﻣﯿﺖ، ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑﺴﯿﺎري در اﯾﺮان راه اﻧﺪازي ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن، ﻣﺪال آﺑﺎداﻧﯽ و ﻧﺸﺎن درﺟﻪ ﯾﮏ آﺑﺎداﻧﯽ، از ﺳﻮي ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ.
ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺰوار ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ زﯾﺮه و ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﭼﻮن زﯾﺮه ﺳﺒﺰ، ﺗﺨﻤﻪ ژاﭘﻨﯽ، ﭘﻨﺒﻪ، ﺧﺸﮑﺒﺎر، ﭘﺸﻢ و ﮐﺮك ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﻣﺎرات، ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن، ﻋﺮاق و ﮐﻮﯾﺖ اﺳﺖ. اوﻟﯿﻦ ﺑﺎﻧﮏ در ﺳﺒﺰوار ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﻣﺎس ﺗﻮﻣﺎﻧﯿﺎن راه اﻧﺪازي ﺷﺪ. ﭘﺲ از آن ﺳﻨﺎﺗﻮر ﻋﻠﯽ رﺿﺎﯾﯽ، ﺑﺎﻧﮏ ﺷﻬﺮﯾﺎر را ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب و ﻣﺼﺎدره ﺷﺪن اﻣﻮال ﺑﺮادران رﺿﺎﯾﯽ، ﺑﺎ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﺠﺎرت ادﻏﺎم ﺷﺪ. در آﻣﺎر ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل 1355 ﺗﻌﺪاد ﺑﺎﻧﮏ ﻫﺎي ﺳﺒﺰوار10 ﻋﺪد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎنک هاي ﻣﺸﻬﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺑﺎﻧﮏ اﺧﺘﻼف دارد(وﯾﮑﯽ ﭘﺪﯾﺎ، 2019).
منابع ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ
ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺒﺰوار ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ﻫﺰاران ﺳﺎل در ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺎده ﻗﺪﯾﻢ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻗﺮار دارد و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺴﺘﻨﺪات ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻈﻬﺮ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺳﺎﻣﺎن ﭘﺎرت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﮔﺬﺷﺘﻪ آن را ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ، ﺳﺒﺰه زار و ﺑﯿﻬﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ. ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺎج ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري، اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﯿﻬﻘﯽ، اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦزﯾﺪ ﺑﯿﻬﻘﯽ، ﻣﻼﺣﺴﯿﻦ واﻋﻆ ﮐﺎﺷﻔﯽ، ﺳﯿﺪﻋﺒﺪاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮﺳﻮي ﺳﺒﺰواري، اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ و دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ از اﯾﻦ ﺧﻄﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ دﯾﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان زﻣﯿﻦ ﭘﺎﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ. ﺳﺒﺰوار ﮐﻪ ازآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮ آﯾﯿﻦﻫﺎي ﻧﺴﺘﻮه ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار اﺛﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺟﺎدهﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺗﻬﺮان- ﻣﺸﻬﺪ ﻗﺮار دارد. ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﺒﺰوار ﺷﺎﻣﻞ آﺛﺎري از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺬﻫﺒﯽ، آراﻣﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻔﺎﺧﺮ و ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ، ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ، ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎ، ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ(ﮐﺮﯾﻢ زاده،1396 ).
ﻣﻌﺮﻓﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺟﺎذﺑﻪ ﻫﺎي ﮔﺮدﺷﮕﺮي
ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوار، در ﺑﺴﯿﺎري از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﮐﻬﻦ اﯾﺮان آﻣﺪه اﺳﺖ. ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻣﺪتﻫﺎ، ﻣﯿﺪان ﻣﺮﮐﺰي ﺳﺒﺰوار، ﺑﻪ ﻣﯿﺪان دﯾﻮ ﺳﻔﯿﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد. در دورهﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ، وﻻﯾﺖ ﺑﯿﻬﻖ داراي دو ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوار و ﺧﺴﺮوﮔﺮد ﺑﻮد. ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوار در ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل ﺑﻄﻮر ﮐﻞ وﯾﺮان ﮔﺸﺖ؛ وﻟﯽ ﮐﻢﮐﻢ دوﺑﺎره آﺑﺎد ﺷﺪ. ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوار ﺑﻪ «داراﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ» ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺳﺒﺰوار ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻧﻬﻀﺖ ﺷﯿﻌﯽ ﺳﺮﺑﺪاران و ﺷﻬﺮ ﮔﻨﺠﯿﻨﻪﻫﺎي ﺷﻌﺮ، اﻧﺪﯾﺸﻪ، ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎ آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و دﯾﺪﻧﯽ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺼﺪ ﺧﻮب و ﺟﺬاﺑﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮدﺷﮕﺮان داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
وﯾﮋگی هاي اﻗﻠﯿﻤﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ
آب و ﻫﻮاي ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوارﻣﻌﺘﺪل و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮدهﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ، ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، ارﺗﻔﺎﻋﺎت و ﮐﻮﯾﺮ ﻗﺮار دارد. آب و ﻫﻮاي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺒﺰوار در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﻌﺘﺪل ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺸﮏ و در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺮﮐﺰي و ﺟﻨﻮﺑﯽ، ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺧﺸﮏ اﺳﺖ. ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ5/179 ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮاﺳﺖ ﮐﻪ از اواﺧﺮﺷﻬﺮﯾﻮرﻣﺎه ﺷﺮوع و ﺗﺎ اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ودرﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺎل ها ﺗﺎ ﺧﺮداد ﻣﺎه اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ. ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺳﺎﻻﻧﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ8/18 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮﻣﻄﻠﻖ آن 45 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد (در ﺗﯿﺮﻣﺎه) و ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻄﻠﻖ آن 8/9- درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد(دردﯾﻤﺎه) اﺳﺖ(ﮐﺎرﮔﺮ، 1390).
ﺑﺎد ﻏﺎﻟﺐ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎد ﺷﺮﻗﯽ و ﭘﺲ از آن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎد از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ و از ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ. ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺎد دﯾﺪه ﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪه 24/ 8درﺻﺪ ازﺟﻬﺖ ﺷﺮق ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﺎد ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد. ﺳﭙﺲ ﺑﺎد ﺷﻤﺎل ﺑﺎ 15درﺻﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ را دارد.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ درﺻﺪﻓﺮاواﻧﯽ وﻗﻮع ﻫﻮاي آرام37 /3 درﺻﺪ ﺑﻮده ﮐﻪ درﺻﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﺤﻮه ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎد از ﻣﺠﻤﻮع62/7 درﺻﺪ درﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺒﺰوار ﺑﺎدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ آﻧﻬﺎ 1 ﺗﺎ 3 ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻮده 14/6 درﺻﺪ، ﺑﺎدﻫﺎي ﺑﺎﺳﺮﻋﺖ3 ﺗﺎ 6 ﻣﺘﺮﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ47/5 درﺻﺪو ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮاز6ﻣﺘﺮﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ0/6 درﺻﺪاﺳﺖ(ﮐﺎرﮔﺮ، 1390).
ﺑﺎدﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ از ﺟﻤﻠﻪ: ﺑﺎد آﯾﺶ؛ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق و در ﺗﻤﺎم ﻓﺼﻮل(ﺑﯿﺸﺘﺮدرﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن) ﺳﺎل و ﺑﺎﺳﺮﻋﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﯽوزد. ﺑﺎد ﮔﺮﮔﺎن؛ اﯾﻦ ﺑﺎد از ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎﻟﻐﺮب و ﺑﯿﺸﺘﺮدرﻓﺼﻞﻫﺎي ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﮔﺎﻫﺎً ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯽ ورزد ﮐﻪ در ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻮاقع با ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد ﻣﻮﺟﺐ ﺿﺮرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺎد دوﻻن؛ اﯾﻦ ﺑﺎداز ﺟﻬﺖ ﻏﺮب و ﺑﯿﺸﺘﺮدرﻓﺼﻞﻫﺎي ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﺑﺎﺳﺮﻋﺘﯽ ﻣﻼﯾﻢ و ﮔﺎﻫﺎً ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯽ وزد ﮐﻪ در ﮐﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻫﻮا ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺎد ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر؛ اﯾﻦ ﺑﺎد ازﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب ﺷﺮق و ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻣﯽ وزد(ﮐﺎرﮔﺮ،1390).
وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﺰوار ﺑﺰرگ درﻣﺴﯿﺮراه ارﺗﺒﺎﻃﯽ (ﺗﻬﺮان- ﻣﺸﻬﺪ) ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﯿﺶ از20 ﻣﯿﻠﯿﻮن زاﺋﺮ و ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ را در ﺟﻬﺖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮان ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪك ﮐﻮه و ﮐﻮﯾﺮ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ازﺟﺎذﺑﻪﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ازﺟﻤﻠﻪ دو رﺷﺘﻪ ﮐﻮه ﻋﻤﺪه ﺳﺒﺰوار ﺑﺰرگ، ﺟﻐﺘﺎي ﺑﻪ ﻃﻮل110ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮو ﮐﻮه ﻣﺸﺒﻪ ﻃﻮل90 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﻗﻠﻪ ﻫﺎ و ﺻﺨﺮهﻫﺎي ﺑﮑﺮ و ﺑﺎزﮔﺸﺎﯾﯽ ﻧﺸﺪه ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﺴﯿﺎري از رودﻫﺎي ﻓﺼﻠﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ راﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ(آزاد،1392).
ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﺟﻬﺖ ﻗﺮارﮔﯿﺮي دو رﺷﺘﻪ ﮐﻮه ﺟﻐﺘﺎي و ﮐﻮه ﻣﯿﺶ، ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ذوب ﺑﺮف در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ، آﺑﺸﺎرﻫﺎ و رودﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﺮآب و روﻧﻖ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ ﮔﺮدد(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
ﻗﻠﻪﻫﺎ، ﺻﺨﺮهﻫﺎ، ﻣﻨﺎﻃﻖ ﯾﯿﻼﻗﯽ ﺑﺎ درهﻫﺎي ﺳﺮﺳﺒﺰ، ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪاي و ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺑﺎدي و اﺳﺘﻘﺮارﯾﮑﯽ از ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺣﯿﺎت وﺣﺶ ﻣﻄﺮح ﮐﺸﻮر (ﺷﯿﺮاﺣﻤﺪ ﺳﺒﺰوار) ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺤﺪوده ﺷﮑﺎر ﻣﻤﻨﻮع ﭘﺮوﻧﺪ ﺑﺎ ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎي ﺑﮑﺮ و ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ ﻓﺮد ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﺟﺎﻧﻮري در ﮐﻨﺎر اوﻟﯿﻦ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ و ﻣﺮاﺗﻊ درﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ (اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺣﺎرث آﺑﺎد) ﮐﻪ ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺮارﮔﺎه ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﯽ ازدﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮده ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮﺑﯽ راﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش اﻧﻮاع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ در ﺳﺒﺰوار ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
در ﺳﺘﻮن ﭼﯿﻨﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ و ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮﯾﻦ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺎزﻧﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﮏ دوره زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺗﺎاﻣﮑﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻠﯽ از ﺳﯿﺮﺗﺤﻮﻻت زﻣﯿﻦﺷﻨﺎﺳﯽ، ﻟﯿﺘﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﭘﺎﻟﺌﻮژﺋﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨﺶ اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﻢ ﻋﻠﻤﯽ در ﺳﺒﺰوار ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد، ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻨﮓﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ، اﻓﯿﻮﻟﯿﺖﻫﺎ و ﮐﺎﻟﺮدﻣﻼﻧﮋﻫﺎي ﮐﺮﺗﺎﺳﻪ ﻓﻮقاﻧﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺮي ﮐﺎﻣﻠﯽ ازﺳﻨﮓﻫﺎي اﺳﯿﺪي ﺗﺎ ﻓﻮق ﺑﺎزي را درﺧﻮد ﺟﺎي داده اﺳﺖ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
اﻗﻠﯿﻢ ﺳﺒﺰوار ﺑﺰرگ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ آن از اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد. اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﯾﯿﻼﻗﯽ درارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺷﻤﺎﻟﯽ وﺟﻨﻮﺑﯽ (ﺟﻐﺘﺎي و ﮐﻮهﻣﯿﺶ) ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺎ اواﯾﻞ ﻓﺼﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. ﻧﻮع ﺗﺨﺼﺼﯽ ﮐﻮﻫﻨﻮردي درﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺎ رﯾﺰش اوﻟﯿﻦ ﺑﺮف زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ درارﺗﻔﺎﻋﺎت ﮔﺮ و ﻧﻈﺮﮔﺎه ﺑﻪ اوج ﺧﻮد می رﺳﺪ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺎري ﺑﺎد ﻧﺸﺎن می دﻫﺪ، ﺑﺎد ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دو ﺑﺎد ﻣﻄﺮح دﯾﮕﺮ(ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ و ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ) ﺟﺮﯾﺎن دارد. ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ها ﺟﻬﺖ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺣﺪاث اﻣﺎﮐﻦ اﻗﺎﻣﺘﯽ ﺳﯿﺎحتی ﮔﺮدﺷﮕﺮان ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﺷﮑﺎل ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ در ﺑﺨﺶ اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﻢ و ﻣﮑﺎن اﺳﺘﻘﺮار آن ها ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻗﻠﻪﻫﺎ، ﭘﺮﺗﮕﺎهﻫﺎ، ﺻﺨﺮهﻫﺎ، ﺗﻠﻤﺎﺳﻪﻫﺎي ﻃﻮﻟﯽ و ﻋﺮﺿﯽ، ﻧﺒﮑﺎﻫﺎ و اﺷﮑﺎل ﺑﺎدي ﻣﯽﭘﺮدازد. ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﻮﺳﻌﻪ اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﻢ در دو ﺑﺨﺶ ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﻫﯿﺪروﻟﻮژﯾﮑﯽ، ﻓﻘﺪان اﻣﻨﯿﺖ و ﻋﺪم ﺗﻮﺳﻌﻪ راهﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ را در زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي اﮐﻮﺗﻮرﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ(ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ).
پوﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ
در ﺳﻄﺢ ﺳﺒﺰوار ﺑﺰرگ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ازﮔﯿﺎﻫﺎن اﻋﻢ از ﺑﻮﺗﻪاي، درﺧﺘﭽﻪاي و درﺧﺘﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد. ﻣﺎﻧﻨﺪ: اﺷﻨﺎن2، ﺗﺎغ3، درﻣﻨﻪ4، ﮔﺰ5، ﻧﺴﯽ6، ﻧﺘﺮ7، آرﺗﯿﭙﻠﮑﺲ8، ﺳﺒﻂ رﯾﺶ ﺳﻔﯿﺪ9،اﺳﮑﻨﺒﯿﻞ10، ﻗﯿﭻ11، اﻓﯿﺪرا12، ﻧﺨﻮدك ﯾﺎ ﺧﺎر ﺧﺎﺳﮏ13، ﮔﻞ ﻧﺎز، ﮔﯿﺎه ﮐﺮﭼﮏ14، زاﻟﮏ ﮐﻮﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ (آﺑﺸﺎر ﺑﯿﺪ)، رﯾﻮاس، آوﯾﺸﻦ، درﻣﻨﻪ، ﺑﺎدام ﮐﻮﻫﯽ، ﭘﺴﺘﻪ وﺣﺸﯽ،ارس ﯾﺎ ﺳﺮو ﮐﻮﻫﯽ. ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮔﺰ و ﻗﯿﭻ از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺎﺳﻪ زارﻫﺎ و ﮔﯿﺎه داروﯾﯽ و ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﻤﺎﯾﺎﮐﻤﺎي و ﮔﯿﺎه آﻧﻘﻮزه ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻤﺎي ﮐﻮﻫﯽ(آزاد،1392).
حیات ﺟﺎﻧﻮري
ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺣﯿﺎت وﺣﺶ ﺷﯿﺮاﺣﻤﺪ ﺑﺎ ﺣﺪود 25 ﻫﺰار ﻫﮑﺘﺎر وﺳﻌﺖ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺒﺰوار و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ 15 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از10 ﺳﺎل از ﺷﺮوع ﺣﻔﺎﻇﺖ آن ﻣﯽ ﮔﺬرد در ﺳﺎل 75 ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﮑﺎر ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﮔﺮدﯾﺪ. ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ دﻫﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﺒﺐ ارﺗﻘﺎء ارزش ﻫﺎ و ﻏﻨﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در اردﯾﺒﻬﺸﺖ81 ﺑﺮاﺳﺎس ارزﯾﺎﺑﯽ ﻫﺎي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺣﺮاز ﻋﻨﻮان ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺣﯿﺎت وﺣﺶ ﮐﻮﯾﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺣﯿﺎت وﺣﺶ ﮐﻮﯾﺮ ﺷﯿﺮاﺣﻤﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم داد و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺟﺎﻧﻮري ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: آﻫﻮ، ﺟﺒﯿﺮ، ﺧﺮﮔﻮش، ﺳﯿﺎه ﮔﻮش، ﮔﺮﺑﻪ وﺣﺸﯽ، ﮐﻔﺘﺎر، ﮔﺮگ، ﺳﻨﺠﺎب زﻣﯿﻨﯽ، ﻫﻤﺴﺘﺮ دم دراز، ﺧﺎرﭘﺸﺖ اﯾﺮاﻧﯽ، ﺧﻔﺎش ﺑﺎل ﺳﻔﯿﺪ، ﻋﻘﺎب ﺷﺎﻫﯽ، ﻋﻘﺎب ﻃﻼﯾﯽ، ﮐﺮﮐﺲ، دﻟﯿﺠﻪ، ﺳﺎرﮔﭙﻪ، ﺑﺎﻻﺑﺎن، ﮐﺒﮏ، ﻫﻮﺑﺮه، ﺷﺎه ﺑﻮف، ﺳﻬﺮه، ﭘﺮﺳﺘﻮ(وﯾﮑﯽ ﭘﺪﯾﺎ،2019).
نتیجه ﮔﯿﺮي
روﯾﮑﺮد ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﺑﻮﻣﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، وﻟﯽ ﺧﻂ ﻣﺸﯽﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺳﺮ ﭘﻨﺎه ﻫﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻃﯽ ﻗﺮنﻫﺎ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻮده اﻧﺪ، اﻣﺮوزه از ﻋﻬﺪة ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد زﻣﺎﻧﺤﺎل، ﺑﺮ ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارزشﻫﺎي آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ، از دو ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ: ﯾﮑﯽ، اﯾﺠﺎد ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار و دﯾﮕﺮي، اﺳﺘﻔﺎده از ارزشﻫﺎي ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ، در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻌﻤﺎري. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درك دﻗﯿﻖ آﻧﭽﻪ ﻣﺮدم اﻣﺮوز ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ، ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺎﺳﯽ در ﻓﻬﻢ ﮐﺎرﺑﺮدي ﺑﻮدن ارزشﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي از ﻣﻌﻤﺎري دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻌﻤﺎري ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و در اﻣﺘﺪاد ﻣﻌﻤﺎري ﮔﺬﺷﺘﻪ، واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد.
منابع:
- ارﯾﺴﯿﺎن،ﻧﺴﺮﯾﻦ، 1382، اﮔﺮوﺗﻮرﯾﺴﯿﻢ وﻧﻘﺶ آن درﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﯾﯽ،ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ
ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان،ﻧﺎﺷﺮداﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ.
- اﮐﺮﻣﯽ، ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ؛ داﻣﯿﺎر، ﺳﺠﺎد، 1396، روﯾﮑﺮدي ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ در راﺑﻄﻪي ﺳﺎﺧﺘﺎري آن ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار،
ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎي زﯾﺒﺎ- ﻣﻌﻤﺎري و ﺷﻬﺮﺳﺎزي، دوره 22، ﺷﻤﺎره6، ﺻﻔﺤﺎت29 – 44.
- اﮐﺮﻣﯽ، ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ؛ داﻣﯿﺎر، ﺳﺠﺎد، 1396، روﯾﮑﺮدي ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﯽ در راﺑﻄﻪي ﺳﺎﺧﺘﺎري آن ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار،
ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎي زﯾﺒﺎ- ﻣﻌﻤﺎري و ﺷﻬﺮﺳﺎزي، دوره 22، ﺷﻤﺎره6، ﺻﻔﺤﺎت 29 – 44.
- اﻣﯿﺮاﺣﻤﺪي، ا؛ و آﺑﺒﺎرﯾﮑﯽ، ز،1393، رﯾﺰ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ زﻟﺰﻟﻪ ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰوار ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ GIS، ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﺷﻤﺎره 35، ﺻﺺ132 – 152.
- ﺣﺠﺎزيزاده، زﻫﺮا؛ ﺧﺴﺮوي، آراس؛ ﺣﺴﯿﻨﯽ، ﺳﯿﺪاﺳﻌﺪ؛ ﮐﺮﺑﻼﺋﯽ درﺋﯽ، ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ، 1397، ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺳﻨﺠﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﯾﺮي، ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﮑﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺴﺐ اﻧﺮژي از ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي و ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ
ﻣﺮاﺗﺒﯽ، ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﺎرﺑﺮدي ﻋﻠﻮم ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، دوره 0، ﺷﻤﺎره 1-1300.
- ﺣﺴﯿﻨﯽ،ﻧﮕﺎر، 1386،اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﺛﻤﺮه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﺳﺖ،روزﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ.
- ﺧﻮاﻓﯽ، 1370، ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﺮاﺳﺎن.
- ﻏﻼﻣﯽ،ﻣﺴﻌﻮد،1387،ﻣﺸﮑﻠﮕﺮدﺷﮕﺮﯾﺎﯾﺮان،ﺻﻨﻌﺖ ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ،ﺷﻤﺎره 25 ،255.
- ﻓﺮخ ﯾﺎر، ﺣﺴﯿﻦ، 1390، ﺻﺪﺧﺎﻧﻪ-ﺻﺪ ﭘﻼن )وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ در اﻗﻠﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ(، ﮐﺎﺷﺎن،
اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﺎﻟﻤﯽ واﺣﺪ ﮐﺎﺷﺎن.)
- ﮐﺴﻤﺎﯾﯽ، ﻣﺮﺗﻀﯽ،1363، اﻗﻠﯿﻢ و ﻣﻌﻤﺎري، ﺗﻬﺮان، ﭼﺎپ ﺷﺮﮐﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزان اﯾﺮان.
- ﻣﺤﻼﺗﯽ،ﺻﻼﺣﺎﻟﺪﯾﻦ، 1380،درآﻣﺪي ﺑﺮﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي،ﻧﺸﺮداﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪﺑﻬﺸﺘﯽ، 15- 20.
- ﻣﻌﻤﺎرﯾﺎن، ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ، 1385، آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯽ؛ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ دروﻧﮕﺮا، ﺗﻬﺮان، ﺳﺮوش داﻧﺶ. 13. ﻣﯿﻨﻮﻏﻔﺎري، ﻋﺒﺎس ﻣﺴﻌﻮدي، 1395، ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار و
اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ اﻗﺎﻣﺘﯽ
